Viết lách là gì? Cách viết lách kiếm tiền

Viết lách là gì? cách viết lách hay và kiếm tiền từ công việc viết lách ra sao? bài viết sẽ chia sẽ những sự thật phía sau hào nhoáng mà chúng ta vẫn thường nghĩ về viết lách.

1. Viết lách là gì?

Theo Từ điển Tiếng Việt, viết là động từ thể hiện cách để bạn tạo ra con chữ. Còn lách có thể hiểu đơn giản là sự thường xuyên, đa dạng, nhiều chủ đề. Từ đó, viết lách là thuật ngữ để chỉ hoạt động của nhà văn, nhà báo, người viết chuyên nghiệp hay những người bình thường, không chuyên tạo nên con chữ như một sở thích cá nhân để chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc rất đỗi bình dị, chân thành.

Sản phẩm của việc viết lách có thể là bài báo, blog, bài PR, post Facebook, Instagram, sách, truyện ngắn, truyện dài, kịch bản phim, bài diễn văn, bài review/đánh giá sản phẩm, tài liệu hướng dẫn sử dụng, ebook…

Một số cách đặt câu với từ “viết lách”:

• Viết lách chính là hội họa của phát ngôn.
• Cô ấy có kỹ năng viết lách tốt.
• Tôi là một nhà văn rất đam mê nghiệp viết lách
• Tôi viết lách để sống.
• Anh ấy theo đuổi sự nghiệp viết lách từ năm 2018.

Người viết có thể viết một hoặc đa dạng các chủ đề khác nhau với mục đích truyền đạt thông tin, suy nghĩ, ý tưởng, thông điệp của mình đến độc giả. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ và các lĩnh vực cuộc sống, viết lách không bó hẹp trong phạm vi máy đánh chữ hay cây bút và cuốn sổ tay nữa, mà bạn có thể dễ dàng viết bằng nhiều hình thức như smartphone, ipad, PC, laptop…

Mình hiện tại là một tác giả/chấp bút/cố vấn tác giả nên trong công việc, mình sử dụng gần như tổng hợp mọi phương tiện để viết lách từ truyền thống đến hiện đại. Tuy nhiên, về mặt trải nghiệm cá nhân thì mình vẫn yêu giấy và bút hơn một chút.

2. Kỹ năng viết lách là gì?

Kỹ năng là khả năng vận dụng những kiến thức, hiểu biết của con người để thực hiện một công việc cụ thể nào đó. Kỹ năng có thể được chia thành các cấp bậc khác nhau. Ban đầu, kỹ năng có thể còn ít hoặc chưa được thuần thục nhưng sau một thời gian học hỏi và rèn luyện, kỹ năng sẽ được “up level”.

Vậy ở đây, kỹ năng viết lách ám chỉ năng lực vận dụng kiến thức, hiểu biết của người viết để tạo ra những văn bản, tác phẩm về một chủ đề nào đó. Kỹ năng viết lách gắn liền với công việc của các nhà văn, nhà phê bình, lý luận, người viết kịch bản, người sáng tạo nội dung như content writer, copywriter, vlogger, biên tập viên, podcaster…

Bạn không cần phải có một tài năng thiên bẩm về viết lách mới có thể “chơi đùa với con chữ”. Nhưng bạn cũng cần có những kỹ năng nhất định để có thể tạo ra được những văn bản gây hứng thú cho bản thân và người khác.

Trên thực tế, bất kỳ ai muốn trở thành chuyên gia trong lĩnh vực của mình đều phải kiên trì và tích lũy kinh nghiệm, kỹ năng viết lách cũng vậy.

Bạn chỉ có thể trở thành một cây viết giỏi khi bạn đã trải qua một khoảng thời gian đủ dài và đủ sâu “ăn ngủ” cùng nghiệp viết.

3. Phương pháp rèn luyện kỹ năng viết lách?

Theo kinh nghiệm của mình, kỹ năng viết lách bao gồm một số yếu tố nhất định dưới đây, và bạn có thể rèn luyện kỹ năng viết lách qua những list sau:

• Khả năng sử dụng ngôn ngữ (từ vựng, chính tả, ngữ pháp, dấu câu, vần điệu, xây dựng cấu trúc bài viết…).
• Khả năng thấu hiểu đối tượng độc giả của mình để lựa chọn chủ đề, tông giọng phù hợp, thu hút họ vào đọc và đọc hết bài.
• Khả năng tìm tòi, phát hiện chủ đề, góc nhìn, quan điểm và triển khai thành bài viết hoàn chỉnh.
• Khả năng biên tập, chỉnh sửa, hoàn thiện các bài viết.
• Khả năng cảm thụ thể hiện qua cách thể hiện ý tưởng, luận điểm, luận cứ và cách hành văn.
• Khả năng nghiên cứu, tìm hiểu, tổng hợp và kiểm chứng thông tin trong bài viết.

Tuy liệt kê ra nghe có vẻ nhiều và cao siêu nhưng chúng chỉ đúng với những người theo đuổi nghề viết chuyên nghiệp. Còn với những ai xem viết lách là một sở thích, một “cuộc dạo chơi thư thái trong đời” thì có thể chỉ cần nắm được những kiến thức căn bản nhất về ngôn ngữ cũng như giữ vững niềm yêu thích của mình là được. Không cần đặt nặng các yêu cầu và biến việc viết lách trở nên mệt mỏi.

4. Lợi ích từ viết lách mang lại

Hiện nay, viết lách không chỉ dành cho những tác giả chuyên nghiệp mà cả trong môi trường giảng dạy, đời sống, công việc, viết lách cũng chiếm một vị trí nhất định do những giá trị, lợi ích to lớn mà kỹ năng này mang lại. Hơn thế nữa, rất nhiều doanh nghiệp hiện nay lấy khả năng viết lách là một trong những tiêu chí tuyển dụng và sàng lọc nhân viên đầu vào. Dưới đây mình sẽ liệt kê những lợi ích tuyệt vời mà kỹ năng viết có thể mang đến cho bạn:

1 – Viết lách giúp bạn nâng cao khả năng ngôn ngữ.

Khả năng ngôn ngữ hay trí thông minh ngôn ngữ là khả năng nắm bắt từ vựng và ngôn ngữ, khả năng vận dụng ngôn từ uyển chuyển, khéo léo vào trong thực tế cuộc sống. Người có khả năng ngôn ngữ tốt thường có xu hướng học tốt nhất thông qua đọc sách, ghi chép, nghe giảng, thảo luận và tranh luận. Ngược lại, chính việc viết lách cũng góp phần giúp thúc đẩy và nâng cao khả năng ngôn ngữ. Đương nhiên rồi, vì bản chất của viết lách là sử dụng ngôn ngữ để truyền đạt thông điệp đến đối tượng độc giả mục tiêu mà.

Hơn thế nữa, khi nói, chúng ta thường không chú ý quá nhiều đến từ vựng, ngữ pháp mà chỉ cần hiểu nhau là được. Nhưng khi viết lách thì lại khác, tuy nên viết tự nhiên, chân thành như nói nhưng ngôn ngữ viết luôn cần sự trau chuốt nhiều hơn. Khi viết, chúng ta phải chọn lọc từ ngữ, sắp xếp sao cho hợp lý, tìm từ đồng nghĩa để thay thế, cải thiện câu văn cho hay hơn và để truyền tải đúng được thông điệp mong muốn.

2 – Viết lách giúp bạn tăng khả năng sáng tạo.

Sáng tạo là một yếu tố cực kỳ quan trọng trong nhiều ngành nghề hiện nay. Có nhiều cách hiểu sáng tạo, nhưng chung quy lại đây là thuật ngữ dùng để chỉ việc tìm tòi, phát minh ra một phương pháp, sáng chế ra một cái mới hay thực hiện những công việc cũ bằng những phương thức, tư duy mới để đem lại hiệu quả cao hơn.

Nói một cách ngắn gọn như trong cuốn sách “Một nửa của 13 là 8” của tác giả Jack Foster thì “Sáng tạo là cách kết hợp mới của những thứ đã cũ.”

Những người sáng tạo và nhiều ý tưởng thì thường viết tốt. Nhưng chính việc viết lách lại có thể đem lại nhiều ý tưởng hơn. Vì quá trình viết đòi hỏi bộ não hệ thống các thông tin, suy nghĩ sâu hơn và tìm cách thể hiện ra bằng câu chữ. Quá trình này lặp đi lặp lại sẽ kích thích khả năng tưởng tượng, giúp nảy sinh nhiều ý tưởng.

Việc ghi chép lại các ý tưởng bất chợt cũng sẽ giúp bạn lưu trữ lại phòng khi cần. Đây là lý do mà bút và sổ là vật bất ly thân của những người làm trong ngành sáng tạo. Nếu bạn muốn trở nên sáng tạo và nhiều ý tưởng hơn, hãy viết lách mỗi ngày.

3 – Viết lách giúp bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc và chữa lành.

Cuộc sống hiện đại với áp lực công việc, gia đình, cơm áo gạo tiền và những mối quan hệ khiến cho chúng ta đôi khi cảm thấy căng thẳng, quá tải và rất cần được giải tỏa. Khi cảm xúc trở nên mạnh mẽ, mọi người đều có nhu cầu chia sẻ hoặc bộc phát ra ngoài. Và viết lách được chứng minh là một thói quen rất lành mạnh trong việc nuôi dưỡng tích cách và giải tỏa cảm xúc. Việc viết chúng ra thành câu chữ sẽ giúp giải bày nỗi lòng một cách hữu hiệu, dù đó là cảm xúc tích cực hay tiêu cực.

Hiện nay có xu hướng gọi là “viết chữa lành”, một dạng của liệu pháp biểu cảm sử dụng hành vi viết và xử lý để điều trị các vấn đề tâm lý. Đây là một công cụ khuyến khích bạn viết ra cảm xúc của mình để hàn gắn tổn thương và xử lý các vấn đề về cảm xúc. Nó được xem là phương pháp trị liệu tốt giúp ta đối phó với nghịch cảnh.

Nó giúp bạn chuyển sự tức giận, nỗi sợ hãi và sự thất vọng thành cảm hứng cho bản thân và người đọc, qua đó giảm tải cho nỗi lòng. Mỗi lần viết là một lần bạn được sắp xếp lại tư duy, những vấn đề của bản thân để thay đổi, sáng tạo và phát triển.

Viết chữa lành cũng thường có nhiều kiểu khác nhau như: viết tự do, viết thư, viết nhật ký biết ơn, viết biểu cảm (viết về suy nghĩ và cảm xúc về chuyện mà bạn đã trải qua) hay viết phản tư (viết về những suy nghĩ tích cực hay cả tiêu cực của bạn về một sự kiện, cuộc gặp gỡ, hay một vấn đề nào đó, viết về những gì đã xảy ra và bài học rút ra từ việc đó).

Theo Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ, căng thẳng là nguyên nhân cơ bản gây nên hơn 60% tổng số bệnh tật của con người. May mắn thay, viết ra mọi thứ là một cách giúp giảm thiểu các loại bệnh đó.

4 – Viết lách giúp đầu óc minh mẫn, tăng cường trí nhớ.

Viết lách sẽ giúp suy nghĩ của bạn trở nên logic và mạch lạc hơn. Vì khi viết, bạn cần một khoảng thời gian để nhìn nhận và đánh giá các sự việc, hiện tượng. Từ đó, bạn hình thành cho mình một luồng ý tưởng và sắp xếp chúng theo trình tự hợp lý của riêng mình. Nhờ “bài tập” này, não bộ sẽ được cải thiện khả năng tư duy, trở nên minh mẫn, rõ ràng hơn. Viết lách chính là cách giúp bạn “đánh thức” não bộ, giúp nó hoạt động trôi chảy, logic và cặn kẽ hơn.

Một điểm chung của những người thường xuyên viết lách đó là họ có tư duy khá mạch lạc, rõ ràng. Trái ngược với quan niệm những người viết nhiều, hay sáng tác thì thường mơ mộng, “đầu óc trên mây”, thiếu thực tế, đa phần người viết giỏi có óc phân tích và suy nghĩ khá nhạy bén.

Họ có khả năng tạo dựng kết cấu của thông tin và trình bày chúng theo thứ tự nhất định. Đã qua rồi cái thời nói đến người viết là nói đến “kẻ mơ”, vì họ cũng chính là “người nghĩ”.

Một nghiên cứu khác cũng cho thấy sinh viên có ghi chú hoặc ghi chép bài học bằng chữ viết tay sẽ có thành tích học tập tốt hơn. Vì viết lách bằng tay giúp tăng cường khả năng lưu giữ thông tin và giúp nắm bắt các ý niệm mới do khi viết, khả năng tư duy và nỗ lực trí óc đòi hỏi cao hơn so với khi đánh máy.

Bên cạnh đó, có một phương pháp rất hay được Yoshihiro Ikeda, Kỷ lục gia trí nhớ 6 lần vô địch Nhật Bản, khuyến khích đó là “1 phút viết lách”. Bạn hãy viết ra liên tục tất cả những nội dung mà bạn biết có liên quan đến một chủ đề nào đó trong vòng 1 phút. Theo ông Ikeda, những nội dung bạn có thể viết ra sẽ được lưu giữ thành trí nhớ sử dụng sau này.

5 – Viết lách có thể giúp kết nối và tạo ra ảnh hưởng.

Sức mạnh cao nhất mà viết lách mang lại đó chính là cách nó ảnh hưởng đến con người. Trong nhiều thập kỷ, viết lách không chỉ được dùng để giải trí, thư giãn mà còn là “vũ khí” quan trọng trong nhiều lĩnh vực khác như kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục hay chính trị. Thông qua việc viết, bạn có thể thể hiện những gì bạn cảm thấy hoặc muốn nói với người khác. Nhờ viết lách, bạn có thể xây dựng mối quan hệ, khả năng kết nối với những người có cùng suy nghĩ, quan điểm, sở thích ở khắp mọi nơi trên thế giới. Ngay cả những ý kiến tranh luận cũng thể hiện được tầm ảnh hưởng của người viết đối với chủ đề và trong cộng đồng đó.

Bạn có thể chết đi, nhưng một cuốn sách, những tư tưởng mà bạn viết ra có thể sống mãi qua hàng thế kỷ, truyền lại hết đời này sang đời khác và còn có thể kêu gọi, thúc đẩy hành động mạnh mẽ. Với sự giúp sức của công nghệ và mạng xã hội, việc kết nối và gây ảnh hưởng đến người khác thông qua các nội dung kỹ thuật số đang ngày càng trở nên dễ dàng và rộng mở hơn bao giờ hết. Chắc giờ đây bạn không còn lạ gì với những “bài viết viral” sở hữu hàng triệu tương tác hay những KOLs/Influencers/Content Creators có lượt followers cực khủng trên các nền tảng mạng xã hội.

6 – Viết lách giúp tạo ưu thế khi tìm kiếm việc làm.

Bạn có biết, rất nhiều doanh nghiệp hiện nay trong mọi lĩnh vực từ sáng tạo, công nghệ, kinh doanh, marketing, giáo dục… đều lấy khả năng viết lách là một trong những tiêu chí quan trọng khi tuyển dụng và sàng lọc nhân viên đầu vào? Vì trong công việc, chúng ta thường xuyên cần vận dụng khả năng viết lách như: viết CV/Cover Letter/Portfolio khi tìm việc, viết email cho đối tác, cộng sự hằng ngày, viết bài thuyết trình cho ý tuởng kinh doanh mới hay đơn giản là một bài viết kêu gọi ủng hộ cho dự án cá nhân.

Theo Hiệp hội các trường Đại học và Lao động Quốc gia Mỹ (National Association of Colleges and Employers), có 73.4% nhà tuyển dụng muốn ứng viên sở hữu kỹ năng viết lách tốt, xếp sau là kỹ năng lãnh đạo và làm việc nhóm. Theo thống kê của Careerbuilder 2018, 77% các nhà tuyển dụng loại hồ sơ xin việc do lỗi chính tả hoặc ngữ pháp không tốt. Vì thế, sở hữu khả năng viết lách tốt sẽ giúp bạn tạo ra ưu thế trên thị trường lao động và ghi điểm trong mắt nhà tuyển dụng.

7 – Viết lách là kỹ năng giúp tạo ra thu nhập (có thể rất cao).

Từng một mình nuôi con, thất nghiệp, không một xu dính túi và có ý định tự tử… không ai nghĩ, có một ngày J.K.Rowling tác giả bộ tiểu thuyết Harry Potter, lại trở thành một trong những người phụ nữ quyền lực và giàu có nhất trên thế giới. 7 tập trong chuỗi tiểu thuyết Harry Potter đã bán được hơn 450 triệu bản, giành được vô số giải thưởng, được dựng thành phim và thay đổi cuộc đời của Rowling. Hay chị Linh Phan – một cây viết tự do chuyên nghiệp, tác giả sách “Con đường trở thành freelance writer” đang sinh sống và làm việc tại Na Uy chia sẻ mình đã kiếm được gần 800 triệu đồng trong một năm (tính từ Tháng 05/2019 đến Tháng 05/2020) bằng nghề viết tự do.

Viết lách ngày nay không chỉ là sở thích, kỹ năng mà còn có thể trở thành sự nghiệp và mang đến cho bạn thu nhập khủng nếu được đầu tư phát triển một cách nghiêm túc. Một cây viết có thể phụ trách các công việc sau (mình sẽ có bài viết chuyên sâu về đề tài này):

• Tác giả/Tiểu thuyết gia
• Nhà thơ
• Người viết nội dung (content writer)
• Creative Copywriter
• Nhà báo
• Nhà viết kịch/biên kịch
• Nhà văn viết hài kịch
• Nhà phê bình văn học
• Người viết/ghi chép tiểu sử
• Người viết diễn văn
• Cây viết chuyên về du lịch
• Business Writer
• Blogger
• Editor
• Technical Writer
• Social Media Manager

Với mình, kỹ năng viết lách là một “vũ khí” vô cùng may mắn mà mình đã chọn nắm bắt trong cuộc đời này. Viết lách đã mang đến cho mình nhiều thứ, từ công việc, thu nhập đến các mối quan hệ giá trị. Hơn thế nữa, càng viết, mình càng hiểu rõ bản thân và con đường mình đã chọn. Nhưng cũng như Haruki Murakami khiêm tốn nhận xét về chính ông, mình cũng tự nhận thấy không ai sinh ra đã giỏi viết lách, nó đòi hỏi một quá trình nghiêm túc tìm tòi, học hỏi và không ngừng luyện tập. Trên tất cả, đó là niềm tin vào những gì mình viết ra, từng ngày.

Biên tập & Tổng hợp